Η ύπαιθρος της Κέας είναι γεμάτη με πεζούλες (ξερολιθιές ή όχτες). Τα χωράφια τριγυρίζονται από ψηλούς τοίχους κι ένα πυκνό δίκτυο δημόσιων λιθόστρωτων δρόμων καλύπτει όλο το νησί. Στα χωράφια υπάρχουν τα σταβλιά και άλλες εγκαταστάσεις για την αποθήκευση υλικών, τον σταβλισμό των ζώων και την προστασία των ανθρώπων από τις καιρικές συνθήκες. Μεγαλύτερες εγκαταστάσεις είναι οι λεγόμενες καθηκιές, οι οποίες όταν έχουν περισσότερα κτίσματα για τις παραγωγικές δραστηριότητες των οικογενειών των αγροτών λέγονται καθέντρες. Κτίζονταν συνήθως στις ομαλές πλαγιές και στα πλατώματα, μακριά από τις ρεματιές και κάτω από τις κορυφές. Μεγαλύτερη συγκέντρωση τέτοιων κτισμάτων υπάρχει σε περιοχές όπως τα Αστρά, τα Ελληνικά, η Κάτω Μεριά, η Κώμη, ο Μυλοπόταμος, το βουνό των Μύλων).
Από την προϊστορική ακόμη περίοδο (οικισμός Αγίας Ειρήνης) ο σχιστόλιθος είναι το υλικό που χρησιμοποιείται στο νησί για την κατασκευή των σπιτιών, των ξερολιθιών, των δρόμων ή των μονοπατιών που ονομάζονται στενές και αποτελούν τμήματα του αρχαίου οδικού δικτύου του νησιού.
Η πολεοδομική και αρχιτεκτονική εξέλιξη του οικισμού της Ιουλίδας ήταν διαφορετική. Τη χαρακτηρίζουν τα στενά πλακόστρωτα δρομάκια που ελίσσονται μέσα στον οικισμό, τα κιβωτιόσχημα σπίτια με τις κεραμωτές στέγες και οι εγγύτητα των κτισμάτων. Αναπτύχθηκε αρχικά στο σημείο όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη και στη συνέχεια επεκτάθηκε προς τα νότια, κατά μήκος των δρόμων που φτάνουν εκεί από το εσωτερικό του νησιού.
Οι κρήνες στην Ιουλίδα αποτελούσαν ένα ολόκληρο συγκρότημα κτισμάτων: Είχαν τις γούρνες για το πότισμα των ζώων, το στεγασμένο πλυσταριό με τις «πλύστρες» και το τζάκι, καθώς και το στεγάδι για προστασία. Επαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιλογή των σημείων προς τα οποία έγινε η εξάπλωση του οικισμού και σε κοντινή απόσταση κάθε οικογένεια καλλιεργούσε λεμόνια, πορτοκάλια, κηπευτικά.
Εκτός από τις ευκατάτατες οικογένειες του νησιού, κάθε αγροτική οικογένεια φρόντιζε να έχει σπίτι στη Χώρα της Κέας, συμβολίζοντας έτσι την κοινωνική της ανέλιξη. Παρόμοια λογική ακολουθήθηκε στο λιμάνι και στο Βουρκάρι.
Ενα ιδιότυπο είδος οικισμού στην Κέα ήταν οι εργατικοί. Φτιάχτηκαν με ενιαίο σχέδιο για να στεγάσουν όσους ασχολούνταν με την ανθράκευση ατμοκίνητων πλοίων στην Κόκα και την εξόρυξη των μεταλλευμάτων στον Ορκό.
Info
Χαρακτηριστικά δείγματα της τοπικής αρχιτεκτονικής αποτελούν και οι νερόμυλοι του Μυλοποτάμου.
