Επιβλητικά κτίρια παρατεταγμένα στο παραλιακό μέτωπο, άψογη ρυμοτομία, ατέλειωτες δεντροστοιχίες και δημόσια πάρκα κλέβουν την παράσταση σ’ αυτή την κωμόπολη που θυμίζει ελάχιστα νησιωτική Ελλάδα. Στο κέντρο του Λακκιού είναι η κυκλική Αγορά με το ρολόι, το κτίριο του σημερινού ξενοδοχείου «Λέρος» (πρώην Roma) με την πτέρυγα του θεάτρου του, το δημοτικό σχολείο με το κυκλικό αίθριο, το κομψότατο παλιό ιταλικό τελωνείο, ο σημερινός ορθόδοξος ναός του Αγίου Νικολάου (πρώην ρωμαιοκαθολικός του Αγίου Φραγκίσκου), το δημαρχείο με τη λέσχη του. Είναι όλα τους κτίσματα που τα χαρακτηρίζει η κυβιστική λογική, η πλήρης απουσία διακοσμητικών στοιχείων, οι κενές επιφάνειες, οι φωταγωγοί, σχεδιασμένα από πρωτοπόρους του κινήματος του μοντερνισμού. Από σπουδαίους αρχιτέκτονες που ήξεραν να παντρεύουν τους κύκλους με τις ορθογώνιες συντεταγμένες. Το Λακκί ξαφνιάζει θετικά τον μελετητή της πρώιμης μοντέρνας αρχιτεκτονικής του 20ου αι. Αποτελεί μοναδικό οικιστικό σύνολο, όχι μόνο για τα Δωδεκάνησα αλλά και για την Ευρώπη, καθώς υπάρχουν μόνο άλλες δυο πόλεις στην ήπειρο σχεδιασμένες σε ανάλογο ύφος: Η Saubadia στην Ιταλία και το Weissenhof στη Γερμανία.
H πόλη του ιταλικού ρασιοναλισμού
Το Λακκί ήταν ένα ταπεινό ψαροχώρι προ της προσάρτησης της Λέρου από την Ιταλία, το 1912. Είχε όμως ένα στρατηγικό πλεονέκτημα: διέθετε τον μεγαλύτερο φυσικό λιμένα στην Aνατολική Μεσόγειο. Oταν το φασιστικό καθεστώς της γείτονος άρχισε να αναπτύσσει τον αποικιοκρατικό μεγαλοϊδεατισμό του, οι ναύαρχοι του Μουσολίνι έθεσαν την περιοχή στο επίκεντρο του σχεδιασμού τους. Κάπως έτσι συντελέστηκε η μεγαλύτερη πολεοδομική επέμβαση Ιταλών στα Δωδεκάνησα, δημιουργώντας αρχικά ναύσταθμο και στη συνέχεια μια ολοκαίνουργια πόλη που την ονόμασαν Porto Lago. Τα σχέδια που εφάρμοσαν οι Ιταλοί στο σημερινό Λακκί τοποθετούσαν τις βασικές λειτουργίες της πόλης (διοίκηση, αγορά, υπηρεσίες, πολιτισμός, αναψυχή) στο κέντρο του πολεοδομικού ιστού, ενώ περιμετρικά διαμόρφωσαν ζώνες κατοικίας για τους αξιωματικούς, το πολιτικό προσωπικό και τις οικογένειές τους. Οι αρχιτέκτονες R. Petracco και A. Bernabiti κατάφεραν να παντρέψουν τον μεσογειακό ρασιοναλισμό με τον φουτουρισμό σε ένα άρτιο σύνολο πολεοδομικής οργάνωσης και πρωτότυπης αρχιτεκτονικής δημιουργίας, ο οποίος ουδέποτε αναγνωρίστηκε λόγω της οικειοποίησης του πρωτοπόρου αυτού ρεύματος από τον φασισμό.
* Πηγές: Β. Κολώνα, Ιταλική αρχιτεκτονική στα Δωδεκάνησα (1912-1943), εκδ. Ολκός
www.akx.gr
