Τα προϊόντα της ηφαιστειακής δράσης δεκάδων εκατομμυρίων χρόνων ήταν η αιτία που η Μήλος (όπως και η Κίμωλος) άκμαζε στη διάρκεια της ιστορίας, ακόμη και όταν άλλα νησιά του Αιγαίου διένυαν περιόδους παρακμής.
Στα προϊστορικά χρόνια ήταν ο οψιανός (ή οψιδιανός, το όνομά του προέρχεται από το λατινικό obsidianus), ένα σκληρό ηφαιστειακό πέτρωμα με υαλώδη μορφή και στιλπνό μαύρο χρώμα που αποτέλεσε, κυρίως στη Νεολιθική εποχή, προσφιλή πρώτη ύλη για κατασκευή εργαλείων. Εμπόριο οψιανού γινόταν μέσω της πόλης που είχε αναπτυχθεί στη Φυλακωπή από το 2000-1100 π.Χ. Στην αρχαιότητα ήταν ο καολίνης, ο γύψος, το θειάφι. Στον μεσαίωνα ήταν τα αργυρομεταλλεύματα. Και στην πιο σύγχρονη εποχή είναι ο καολίνης, ο περλίτης, ο μπεντονίτης, ο ποζολάνης, το θειάφι, το μαγγάνιο κ.α.
Δύο ηφαίστεια λοιπόν, της Φυριπλάκας και του Τράχηλα, ανενεργά σήμερα, καθόρισαν τη φυσιογνωμία και την τύχη της Μήλου. Χάρη σ’ αυτά υπάρχουν ιαματικές πηγές, ατμίδες, η γεωθερμία και κυρίως τα πετρώματα και τα ορυκτά που έφεραν εδώ δεκάδες επιχειρηματίες. Στις εξορύξεις στηρίχθηκε η οικονομία του νησιού και όχι στον τουρισμό, όπως συνέβη σε άλλα νησιά του Αιγαίου. Τα λατομεία εξακολουθούν να απασχολούν πολλούς ντόπιους. Το μεγαλύτερο ποσοστό μεταλλευμάτων προέρχεται από τα μεγάλα, επίσημα λατομεία της Φυριπλάκας, της Αγίας Ειρήνης και του Τράχηλα -ωστόσο υπάρχουν και αρκετά άλλα. Πολλά σημεία βρίσκονται σε φάση αποκατάστασης με δεντροφυτεύσεις.
Info
-Στις θέσεις Νύχια και Δεμενεγάκι έχουν εντοπιστεί λατομεία οψιδιανού των νεολιθικών κατοίκων του νησιού και αποτελούν σημαντικούς γεώτοπους.
-Το πρόγραμμα δράσης του ΟΗΕ και της UNESCO για τη Μεσόγειο έχει εγγράψει τη Μήλο στον κατάλογο των «100 αρχαιολογικών χώρων της Μεσογείου» ως σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο, αλλά και μνημείο της φύσης.
