Ο πρώτος οικιστικός πυρήνας της Χώρας δημιουργήθηκε μετά το 1088 που ήρθε ο Οσιος Χριστόδουλος ο Λατρηνός στον οποίο ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός δώρισε ολόκληρο το νησί της Πάτμου και άλλα νησάκια. Μαζί του ήρθαν στο νησί κάποιοι μοναχοί και οι τεχνίτες που έκτισαν τη μονή του Θεολόγου. Αυτοί χρειάστηκε να μετοικήσουν δίπλα στα τείχη της για λόγους προστασίας από τις πειρατικές επιδρομές. Η μονή αποτέλεσε το ρυθμιστή της ζωής και της κοινωνικής συμπεριφοράς των πρώτων κατοίκων. Εργάζονταν για τις ανάγκες της -κυρίως την καλλιέργεια των χωραφιών, τη φροντίδα των ζώων, την επάνδρωση των καραβιών που της ανήκαν. Σταδιακά, προστέθηκαν εποικιστές από τα γύρω νησιά και τις μικρασιατικές ακτές. Η μορφή του οικισμού διατηρήθηκε σχεδόν απαράλλακτη ως το 1453, οπότε πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη δημιούργησαν τη συνοικία Αλλοτεινά. Μετά την άλωση του Χάνδακα (1669), Κρήτες πρόσφυγες έφτιαξαν τη συνοικία Κρητικά. (Για την εξέλιξη της Χώρας μέχρι να πάρει τη σημερινή της μορφή βλ. ενότητα Αρχιτεκτονική).
Περίπατος
Ξεκινήστε από τον Σταθμό (όπου παρκάρουν τα πούλμαν) και το κεντρικό καλντερίμ για να θαυμάσετε κάποια από τα περίφημα αρχοντικά, όπως του Βαρδίκου, της οικογένειας Βάλβη-Κουτσανέλλου, του Παλαιολόγου και στη συνέχεια του Φούντη που οι ντόπιοι αποκαλούν «των Λεόντων», του Δώριζα, του Νικολαΐδη όπου λειτουργεί μουσείο. Η «Αστοιβή», καθώς και η «Στοά» είναι τμήματα ενός ονομαστού αρχοντικού του 1693 που ανήκε στην οικογένεια Μαλανδράκη. Η κεντρική πλατεία της Χώρας ονομάζεται της Αγίας Λεβιάς (ή Λεσβίας). Από το 1980 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 η πλατεία αυτή ήταν γνωστό σημείο συνάντησης. Οι γυναίκες φορούσαν τα τελευταία μοντέλα ρούχων και έκαναν βόλτα εδώ, διάσημοι ξένοι καλλιτέχνες και συγγραφείς σύχναζαν στον Θανάση, ενώ οι γιαγιάδες που κάθονταν στο πεζούλι πίσω από το ιερό της Λεβιάς παρατηρούσαν σχολιάζοντας την … παρέλαση των αλλοδαπών.
Κοντά στην πλατεία υπάρχει το αρχοντικό του Σοφουλιού του 1522 και η Παναγία των Κοιμητηρίων με το παλιό δημοτικό σχολείο στο προαύλιό της, το οποίο λειτουργεί ως πολιτιστικός χώρος από το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου. Από την πλατεία ξεκινάει δεξιά ένας δρόμος που οδηγεί στο εκτός κέντρου κομμάτι του οικισμού, μέσα στα στενά σοκάκια φτιαγμένα ώστε ίσα ίσα να χωράει ένας γάιδαρος φορτωμένος με δυο καλάθια. Η περιήγηση εκεί σας δίνει την ευκαιρία να θαυμάσετε την «εξ ενστίκτου πολεοδομία» των παλιών μαστόρων. Από εκεί φθάνετε στην εκκλησία της Διασώζουσας. Από την περιοχή της Δεξαμενής του 1960, μπαίνετε στο δρόμο για τη Ζωοδόχο Πηγή και ολοκληρώνετε τη βόλτα σας στην πλατεία Λόζας ή Δημαρχείου, όπου δεσπόζει το νεοκλασικό κτίσμα του 1884.
Info
Στη Χώρα υπάρχουν αρκετές εκκλησίες, ανάμεσα στις οποίες η Μεγάλη Παναγιά, η περιτοιχισμένη Υπαπαντή του 1600 και η Παναγία Διασώζουσα του 1599 με θαυματουργή, όπως θεωρείται, εικόνα της Παναγίας.