Ώχρα, σομόν, κόκκινο, γαλάζιο, λευκό. Η παλέτα των χρωμάτων γίνεται όλο και πιο τολμηρή στα μεγάλα νεοκλασικά σπίτια του Γιαλού που έχουν αναστηλωθεί. Ο υπόλοιπος οικισμός, μίγμα αιγαιοπελαγίτικης αρχιτεκτονικής με ενετικά στοιχεία, είναι εξίσου εντυπωσιακός σε όψη και μέγεθος. Νεοκλασικίζουσες προσόψεις, συμμετρικά ανοίγματα, παράθυρα και πόρτες με μπαλκόνια κάνουν τα κτίρια του Γιαλού να μοιάζουν με ανθρώπινα πρόσωπα.
Ο οικισμός αναπτύχθηκε τον 15ο και τον 16ο αιώνα και στα μέσα του 19ου αιώνα άρχισε να επεκτείνεται προς τη θάλασσα. Ακολουθώντας τα πρότυπα του νεοκλασικισμού, τα σπίτια έχουν κεραμοσκεπές, αετώματα, διακοσμητικά στοιχεία και τετράγωνες κατόψεις. Είναι διώροφα εμπρός και ισόγεια πίσω, λόγω της κλίσης του εδάφους. Στις παλιότερες εποχές τα έβαφαν με ασβέστη, ώχρα, λουλάκι και κεραμιδί -αποχρώσεις που επανήλθαν τα τελευταία χρόνια στις προσόψεις. Οι αυλές ήταν στρωμένες με ντόπιες σχιστόπλακες ή βοτσαλωτά. Το νεοκλασικό κομμάτι του οικισμού είναι επηρεασμένο από τις πόλεις της Μικράς Ασίας. Τον έκτισαν τεχνίτες από την Κάρπαθο, που ήταν επιδέξιοι πετράδες.
Οι καθαρά αστικές περιοχές με τα πιο μεγάλα και πλούσια σπίτια βρίσκονται κοντά στο Ρολόι στο Χαράνι και στην αριστερή πλευρά της Καλής Στράτας, προς το στηθαίο. Αρχοντόσπιτα υπάρχουν διάσπαρτα και στο κέντρο του Χωριού, ωστόσο κατά κανόνα ψηλά στον οικισμό έμεναν οι φτωχότερες τάξεις. Η οικονομική ύφεση της Σύμης που ξεκίνησε τον 20ο αιώνα λόγω της ατμοκίνησης η οποία έγινε αιτία να παροπλιστούν τα ιστιοφόρα πλοία, οδήγησε σε μαζική μετανάστευση και εγκατάλειψή της από τους κατοίκους της. Οι καταστροφές του Β’ παγκοσμίου πολέμου (ανατινάξεις κ.λπ.) ολοκλήρωσαν το σκηνικό της εγκατάλειψης τότε. Από το 1975 Ελληνες και αλλοδαποί άρχισαν να αγοράζουν και να αποκαθιστούν τα κτίρια και ο οικισμός κηρύχθηκε ιστορικός διατηρητέος.
