Το στόμιό της αγναντεύει το πέλαγος, στη βορινή απόκρημνη πλευρά του βράχου της Παναγίας, περίπου 30 μ. πάνω από την επιφάνεια του νερού. Διαθέτει αρκετούς θαλάμους. Στον πρώτο σώζονται λαξευτές δεξαμενές, λουτήρες της ρωμαϊκής περιόδου. Ο δεύτερος μήκους 70 μ. φέρει εντυπωσιακό σταλακτιτικό διάκοσμο. Τα έντονα χρώματα οφείλονται σε οξείδια του σιδήρου.
Το συνολικό μήκος της Χρυσοσπηλιάς ξεπερνά τα 300 μ. και τα ευρήματα της αποδεικνύουν περιοδική κατοίκηση και λατρευτική χρήση. Πέρα από το σπηλαιολογικό της ενδιαφέρον και το φυσικό κάλλος της, τα τοιχώματά της κοσμούνται από ένα πλήθος αρχαίων ονομάτων ιχνογραφημένων από μείγμα αργίλου χρονολογημένα από το 400 π.Χ. Ως τώρα έχουν καταγραφεί 400 ανδρικά και 3 γυναικεία, 30 εκ των οποίων δεν αναφέρονται καν στη σωζόμενη αρχαία ελληνική γραμματεία.
Info
Η πρόσβαση από την ξηρά μπορεί να γίνει μόνο από έμπειρους αναρριχητές, καθώς τα λαξευτά πατήματα που υπήρχαν παλαιότερα έχουν αποσαθρωθεί. Από τη θάλασσα προσεγγίζεται μόνο με μικρό σκάφος, μόνο όταν έχει μπουνάτσα. Για να την επισκεφθείτε πρέπει πρώτα να προμηθευτείτε σχετική άδεια από το λιμεναρχείο.
