Σκαρφαλωμένο βαθμιδωτά στην βορινή πλαγιά του όρους Δίκαιος και περιτριγυρισμένο από πλούσια βλάστηση είναι το πιο γραφικό οικιστικό σύνολο του νησιού, 14 χλμ. ΝΔ της πόλης της Κω. Συγκροτείται από πέντε χωριά: το Λαγούδι στα δυτικά, την Ευαγγελίστρια (ή Πέρα Γειτονιά) και τον Ασώματο στη μέση, τον Αγιο Δημήτριο (ή Χαϊχούτες) νοτιοανατολικά του Ασώματου και την ορεινότερη Ζιά στα νότια, κοντά στις πηγές του βουνού. Η ονομασία του οικισμού πρέπει να είναι παρωνύμιο σχετικό με την βυζαντινή μονή των Σπονδών που κάποτε ήκμαζε και ήλεγχε πολλά εδάφη στην περιοχή.
Η κοινότητα Ασφενδιού υπήρξε ολοζώντανη και πολυάριθμη μέχρι τη δεκαετία του ’60 που εγκαταλείφθηκε λόγω εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης.
Αναμφίβολα πρόκειται για μοναδικό στα Δωδεκάνησα αρχιτεκτονικό σύνολο βασισμένο στην αγροτική οικονομία του 19ου αι και των αρχών του 20ου αι. Επιπλέον, διατήρησε ανόθευτο τον νεοελληνικό χαρακτήρα του, εαν ληφθούν υπόψη δυο άλλοι τοπικοί παράγοντες: Oτι η σύγχρονη πόλη της Κω σχεδιάστηκε από Ιταλούς πολεοδόμους και ότι τα άλλα χωριά του νησιού τα παραθαλάσσια, στραμμένα εδώ και πολλές δεκαετίες προς τον μαζικό τουρισμό, δεν έχουν διατηρήσει την παραδοσιακή όψη τους.
Αξίζει να επισκεφθείτε τους ενοριακούς ναούς των δυο κεντρικών συνοικιών, την εκκλησία της Ευαγγελίστριας και τον ναό των Αγίων Ασωμάτων. Ο τελευταίος με τη βοτσαλωτή αυλή, το προστώο, τον γυναικωνίτη και το θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο, κτίστηκε στα μέσα του 18ου αι., όταν, σύμφωνα με την παράδοση, ένας βοσκός ανακάλυψε στο δάσος εικόνισμα με παράσταση των Αρχαγγέλων.
2 χλμ. νοτιότερα, στη Ζιά με τα τρεχούμενα νερά και τους παλιούς νερόμυλους, υπάρχουν καταστήματα με τοπικά είδη λαϊκής τέχνης και θα βρείτε πολλά γραφικά ταβερνάκια με ντόπια κουζίνα.
Το Λαγούδι (1 χλμ. δυτικά) το οποίο προσφέρει και δυνατότητες διαμονής, συνδέεται με τον οικισμό της Ευαγγελίστριας μέσω ασφαλτόδρομου, ενώ άλλο λιθόστρωτο μονοπάτι από τη θέση Κοντοπόδι φτάνει ως τη Ζιά. Εδώ αξίζει να φτάσετε μέχρι το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου που είναι κτισμένο μέσα σε βράχο.
