Ρόδος Αρχιτεκτονική

Rhodes - Αρχιτεκτονική Rhodes - Αρχιτεκτονική Rhodes - Η Παλιά Πόλη της Ρόδου Rhodes - Αρχιτεκτονική

Τύποι κατοικιών. Η κατοικία στη Ρόδο παρουσιάζει ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της τη μορφή, τη λειτουργία, τον τρόπο κατασκευής, την εσωτερική διάταξη και τη διακόσμησή της, διαμορφωμένα από ποικίλους εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες. Ως εξωτερικοί παράγοντες μπορούν να θεωρηθούν οι επιρροές Φράγκων, Οθωμανών, Αράβων, που συγχωνεύτηκαν με τοπικές παραδόσεις σε μια ποικιλία μορφών, και ως εσωτερικοί η εξέλιξη της κοινωνικής δομής και η καταγωγή των κατοίκων. Ως προς την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικά υλικά αυτά που παρέχονταν από το άμεσο περιβάλλον. Η εσωτερική διακόσμηση του ροδιακού σπιτιού είναι πλούσια, δείγμα οικονομικής ευμάρειας, με κεντήματα, υφαντά, πιάτα και κανάτια στα ράφια των τοίχων. Πολλές φορές τα πιάτα καταλαμβάνουν ολόκληρη την επιφάνεια του μακρότοιχου και γι’ αυτό ονομάζεται πιατελότοιχος.

Αγροτικό ή λαϊκό μονόχωρο. Αποτελείται από έναν ενιαίο χώρο με είσοδο στη μια από τις δύο μακρές πλευρές και εντοπίζεται σε όλα, σχεδόν, τα χωριά της Ρόδου. Η διάδοση αυτού του τύπου οικιών σ’ όλα τα Δωδεκάνησα έχει τις ρίζες της στην εποχή της περιόδου των Ιωαννιτών και στο σύστημα των οικογενειακών και κληρονομικών δικαιωμάτων, ανάμεσα στα οποία αυτό της πρωτότοκης που κληρονομεί την περιουσία της μητέρας της, με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό της κατοικίας σε μικρά μονόχωρα σπίτια. Σ’ αυτά η οικογένεια επιτελούσε όλες τις λειτουργίες της.

Το ημιαστικό σπίτι. Εμφανίζεται από νωρίς σε περιοχές όπου η οικονομική άνεση του πληθυσμού οφειλόταν στην καλλιέργεια των μεγάλων εκτάσεων και στην ενασχόληση με τη ναυτιλία και το εμπόριο. Συνήθως πρόκειται για παραλλαγή της παραδοσιακής αγροτικής οικίας με έντονες τις επιδράσεις από ξένα στοιχεία και πλούσια διακοσμητικά στοιχεία εντός και εκτός.

Το τούρκικο σπίτι. Μετά την οθωμανική κατάκτηση, η εικόνα της πόλης της Ρόδου άλλαξε σε ένα βαθμό. Τα δημόσια κτίρια και τα σπίτια στο Κολλάκιο μετατράπηκαν σε οθωμανικά και το Μπούργκο διαιρέθηκε σε δύο τμήματα/συνοικίες, ένα για τους Οθωμανούς κοντά στο Κολλάκιο και ένα για τους Εβραίους στην άλλη πλευρά. Νέα στοιχεία προστέθηκαν στα υπάρχοντα κτίσματα, τα μπαλκόνια, οι ταράτσες κ.ά., ενώ συγχρόνως εμφανίστηκαν και νέα κτίρια αμιγώς ανατολικού τύπου.

Μαράσια. Πρόκειται για ιδιόμορφα, στενόμακρα σπίτια που βρίσκονται στα Μαράσια και παρουσιάζουν οθωμανικές επιρροές.

Πύργοι. Εκτός από τα δημόσια κτίρια που σώζονται στην παλιά πόλη της Ρόδου από την εποχή της κυριαρχίας των Ιωαννιτών, υπάρχει μια σειρά από μεσαιωνικά κτίσματα στην ύπαιθρο. Πρόκειται για διώροφα ορθογώνια κτίρια με μια παλαιότερη οχυρωμένη μορφή η οποία σταδιακά εξελίχθηκε και επηρεάστηκε από τη λαϊκή και στη συνέχεια από τη νεοκλασική αρχιτεκτονική.

Οι οικισμοί της Ρόδου. Οι κυριότεροι οικισμοί του νησιού εκτείνονται λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Ρόδου, περίπου πάνω στους άξονες που συνέδεαν τις τρεις αρχαίες πόλεις, της Λίνδου, της Ιαλυσού και της Καμείρου. Με εξαίρεση την πόλη της Ρόδου και τη Λίνδο, που έχουν διαρκή ιστορική παρουσία ως παραθαλάσσιοι οικισμοί και ήταν ανέκαθεν οχυρωμένοι, οι άλλοι οικισμοί βρίσκονται στην ενδοχώρα και ήταν πάντα αγροτικοί.

Η ζωή ορισμένων οικισμών που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα ξεκινά στα Παλαιοχριστιανικά χρόνια. Από τον 7ο ως τον 9ο αιώνα υφίστανται καταστροφές από πειρατικές επιδρομές και οι κάτοικοί τους είτε καταφεύγουν σε υπάρχοντες μεσόγειους οικισμούς είτε κτίζουν νέους, μακριά από τη θάλασσα, πολλούς από τους οποίους οχυρώνουν. Στη Ρόδο παρατηρείται άμεση σχέση του μετασχηματισμού της οικονομίας με την πορεία της γεωγραφικής θέσης των οικισμών της. Ετσι, η ανάπτυξη του τουρισμού, ιδίως κατά τα μεταπολεμικά χρόνια, και η συνεπαγόμενη οικονομική ανάπτυξη των οικισμών που γειτνιάζουν με την πόλη της Ρόδου, οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάλειψη της ενδοχώρας και τη διόγκωση των οικισμών που βρίσκονται κοντά στο μεγάλο αστικό κέντρο.

Οι οικισμοί της Ρόδου, από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας, μπορούν να διαιρεθούν σε τρεις κατηγορίες, σε σχέση με τη μορφή, την οργάνωση και την τοποθεσία τους:

– Οι οικισμοί μέχρι τον 7ο αιώνα ήταν ναυτικού και αγροτικού χαρακτήρα με κλειστή οικονομική δομή και κανονική πολεοδομική οργάνωση (Βρουλιά, Κάμειρος και η αρχαία πόλη της Ρόδου).

– Οι οικισμοί που ιδρύθηκαν μεταξύ 7ου και 16ου αιώνα, όταν οι πειρατικές επιδρομές και οι πόλεμοι επέβαλαν στους οικισμούς να είναι είτε οχυρωμένοι (η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου) είτε να βρίσκονται κοντά σε ένα οχυρό (Λίνδος, Ασκληπειός κ.ά.) με κεντροβαρική, πολυκεντρική ή γραμμική πολεοδομική οργάνωση και σύνθεση. Οι μεγαλύτεροι, με στενούς, λαβυρινθώδεις δρόμους παρουσιάζουν αμιγώς μεσαιωνική μορφή. Πολλοί από αυτούς υπάρχουν και σήμερα. Λίγοι οικισμοί που ιδρύθηκαν μετά την οθωμανική κατάκτηση, όταν δεν υπήρχε πια ανάγκη για οχύρωση, με πολυκεντρική, μονοπυρηνική ή γραμμική μορφή (Εμπωνας, Μάσαρη, Καλαβάρδα, Αγιος Ισίδωρος κ.ά.).

Παραδοσιακοί οικισμοί στο νησί: Αγιος Ισίδωρος, Αρνίθα, Αρχάγγελος, Ασκληπιείο, Αφάντου, Βάτι, Γεννάδι, Ελεούσα, Κατταβία, Κιόταρι, Κοσκινού, Λίνδος, Μεσαναγρός, Μονόλιθος, πόλη της Ρόδου, Προφιλία, Σιάνα, Ψίνθος.

Η Λίνδος. Τα παλιότερα από τα σπίτια του χωριού της Λίνδου είναι κτισμένα μεταξύ 17ου και 19ου αιώνα. Ξεχωρίζουν τα λεγόμενα καπετανόσπιτα, τα οποία αρχικά είχαν μόνο μια σάλα με εσωτερική τοξωτή υποδιαίρεση για την εξυπηρέτηση των λειτουργιών της καθημερινής ζωής, αλλά αργότερα απέκτησαν από πάνω το «δωμάτιο του καπετάνιου». Περιβάλλονται από ψηλούς μαντρότοιχους, έχουν αψιδωτές εισόδους από πωρόλιθο (πυλιώνες), στολισμένες με οικόσημα, ανάγλυφα σχέδια και βαριές ξύλινες πόρτες. Οι αυλές είναι γεμάτες λουλούδια και στο δάπεδό τους είναι στρωμένες με χοχλάκια, ψηφιδωτά από ασπρόμαυρα βότσαλα. Από τα σχέδια προκύπτει πόσα πλοία είχε ο ιδιοκτήτης.

Η ιταλική αρχιτεκτονική στη Ρόδο. Η ιταλική παρουσία άφησε έντονη τη σφραγίδα της στη Ρόδο, όπως και στα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, με μια σειρά δημόσιων κτιρίων που οικοδομήθηκαν στο νησί, αλλά και το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης που εφαρμόστηκε το 1935. Οι Ιταλοί επέδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πρωτεύουσα της Δωδεκανήσου, φροντίζοντας για τη χάραξη μεγάλων οδών και λεωφόρων, την οικοδόμηση επιβλητικών κτιρίων και τον αυστηρό κανονισμό για την ομοιόμορφη ανέγερση των ιδιωτικών κατοικιών εκτός των τειχών της μεσαιωνικής πόλης, την οποία κράτησαν ανέπαφη. Στοιχεία της ιταλικής αρχιτεκτονικής της Ρόδου είναι το Foro Italico, η φαρδιά παραλιακή λεωφόρος στο Μαντράκι και κτίρια όπως το Διοικητήριο, η Casa del Fascio, το Albergo delle Rose (Ξενοδοχείο των Ρόδων), το τελωνείο, το λιμεναρχείο, η βιβλιοθήκηdel Fiore, η Casa Balilla, οι εκκλησίες του Αγίου Ιωάννη και Φραγκίσκου κ.ά. Στα οικοδομήματα αυτά έχει εφαρμοστεί μια ποικιλία ρυθμών, όπως ο εκλεκτικισμός με αναγεννησιακά στοιχεία και θέματα μπαρόκ (Διοικητήριο), το μείγμα «ανατολίτικων» και «αραβουργικών» στοιχείων (Ψαραγορά), ο συνδυασμός των δύο παραπάνω ρυθμών (Γυμνάσιο θηλέων) και το «φασιστικό στιλ» (Δικαστικό μέγαρο).

Επιστροφη σε Ρόδος