Είναι το σημαντικότερο αξιοθέατο της Ρόδου, πόλος έλξης για τους επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο. Ένας λαβύρινθος από στενά δρομάκια με μικρά σπίτια αλλά και επιβλητικά ιπποτικά κτίρια, κτισμένα τα περισσότερα τον 15ο και τον 16ο αιώνα, πλαισιωμένα από περίπου 35 μεσαιωνικές εκκλησίες και αρκετά τζαμιά, που με τους μιναρέδες τους δίνουν μια ανατολίτικη πινελιά. Η UNESCO έχει συμπεριλάβει την πόλη στον Κατάλογο των πόλεων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς (World Heritage Towns) και λόγω αυτού, απαγορεύεται οποιαδήποτε μεταβολή στην όψη των σπιτιών και των κτιρίων, χωρίς την έγκριση της αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Ιστορικά στοιχεία
Η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου άρχισε να διαμορφώνεται στο τελευταίο τέταρτο του 7ου αι. μ.Χ., πάνω στα λείψανα του προϋπάρχοντος ελληνιστικού οικισμού. Το πρωτοβυζαντινό φρούριο στην ΒΑ πλευρά της σημερινής μεσαιωνικής πόλης κτίστηκε για να αντιμετωπιστούν οι αραβικές θαλάσσιες επιδρομές και διέθετε τείχος, προτείχισμα και τάφρο στη νότια, δυτική και βόρεια πλευρά του, ενώ προς ανατολάς υψωνόταν πάνω από τον αρχαίο λιμένα. Σύγχρονο του φρουρίου είναι το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου μέχρι το ύψος του ορόφου και έπαιζε το ρόλο της ακρόπολης, δηλαδή ήταν το τελευταίο καταφύγιο των αμυνόμενων σε περίπτωση άλωσης των τειχών. Στα τέλη του 11ου με αρχές 12ου αι. η οχύρωση διευρύνθηκε και περιέλαβε τον οικισμό που βρισκόταν εκτός των τειχών. Μετά την έλευση των Ιωαννιτών ιπποτών, το 1309, οι οχυρώσεις της πόλης επεκτάθηκαν και τετραπλαστιάστηκε σε μέγεθος σε σχέση με τη βυζαντινή, αναπτυσσόμενη σε μια ημικυκλική περιοχή έκτασης 800.000 τ.μ. γύρω από το κεντρικό λιμάνι. Η κατασκευή των νέων τειχών προσαρμόστηκε σταδιακά στις απαιτήσεις της εποχής, όπως είχαν διαμορφωθεί μετά τη γενικευμένη χρήση της πυρίτιδας και των πυροβόλων όπλων. Οι επισκευές και τροποποιητικές παρεμβάσεις στην ροδιακή οχύρωση στη διάρκεια της Ιπποτοκρατίας αποτελούν σαφείς μαρτυρίες της παραπάνω εξέλιξης.
Οι νέες οχυρώσεις όριζαν τρεις γραμμές άμυνας, με τελευταίο το φρουριακό συγκρότημα του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου. Μεταξύ αυτού και του περιμετρικού τείχους υπήρχε μια ενδιάμεση αμυντική γραμμή, ένα τείχος που διαιρούσε την πόλη σε δύο άνισα μέρη. Το βόρειο και μικρότερο τμήμα ονομαζόταν Κολλάκιο και προοριζόταν αποκλειστικά για τις δραστηριότητες των μελών του ιπποτικού τάγματος. Κύριος άξονάς του ήταν η οδός Ιπποτών, η οποία ξεκινούσε από το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου και κατέληγε στην εκκλησία της Παναγίας του Κάστρου, ενώ στις δύο πλευρές του υψώνονταν ορισμένα από τα σπουδαιότερα ιπποτικά κτίσματα, ο Αγιος Ιωάννης του Κολλακίου, τα Καταλύματα των Γλωσσών, το παρεκκλήσι της Αγίας Τριάδας, το Νοσοκομείο και οι οικίες των αξιωματούχων του τάγματος. Ο υπόλοιπος πληθυσμός κατοικούσε στο Μπούργκο. Την περιοχή αυτή διέσχιζε ο φαρδύς δρόμος της Αγοράς που κατέληγε σε δύο πολύ σημαντικά κτίρια της εποχής, την Παναγία του Μπούργκου και τον Ξενώνα της Αγίας Αικατερίνης.
Τα τείχη
Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου είναι τα τείχη της. Η περίμετρός τους είναι περίπου 4 χιλιόμετρα, με αμέτρητους πύργους και προμαχώνες. Πάνω τους είναι σκαλισμένα τα οικόσημα των Ιπποτών που τα έχτισαν, τα βελτίωσαν ή τα υπερασπίστηκαν. Γίνεται περιήγηση-ξενάγηση στις επάλξεις των τειχών, που ξεκινάει από το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου και καταλήγει στην Πύλη της Κοσκινούς. Οποιος θέλει, βέβαια, μπορεί να κάνει το γύρο των τειχών ανά πάσα στιγμή, ακολουθώντας την τάφρο που τα περιβάλλει.
Οδός των Ιπποτών
Η διάσημη οδός των Ιπποτών έχει αποκατασταθεί πιστά στη μορφή που είχε το Μεσαίωνα. Κατά μήκος της βρίσκονται τα καταλύματα των περισσοτέρων «γλωσσών», των εθνικών ομάδων, δηλαδή, που συγκροτούσαν το Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη. Κάθε «γλώσσα» είχε το δικό της κατάλυμα, κάτι μεταξύ λέσχης και ξενοδοχείου, όπου συγκεντρώνονταν τα μέλη (δεν έμεναν μόνιμα εκεί) και φιλοξενούνταν οι επίσημοι προσκεκλημένοι.
Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου
Στο ψηλότερο σημείο της οδού Ιπποτών βρίσκεται το Παλάτι του Μεγάλου Μάγιστρου, το Καστέλο όπως συνηθίζουν να το αποκαλούν οι Ροδίτες. Η πύλη του, με τη βαριά ξύλινη πόρτα και τους δυο τεράστιους πύργους, είναι μια από τις πιο κλασικές εικόνες της Ρόδου. Ηταν ένα από τα πρώτα κτίρια που έφτιαξαν οι Ιππότες, και ολοκληρώθηκε το 1346. Το 1856 ισοπεδώθηκε από μια έκρηξη, για να αναστηλωθεί το 1939 από τον Ιταλό διοικητή της Δωδεκανήσου Cesare Maria de Vecchi. Αυτός στην κυριολεξία το ξαναέκτισε, κάνοντάς το πιο μεγάλο και πιο επιβλητικό απ’ ό,τι ήταν αρχικά. Σήμερα το Παλάτι λειτουργεί ως μουσείο. Στον πρώτο όροφο υπάρχουν εκθέματα από την ιπποτική εποχή: έπιπλα, πολυέλαιοι, χαλιά, βάζα, αγάλματα, πανοπλίες, κομψοτεχνήματα. Στις αίθουσες του ορόφου αυτού, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει και τα ψηφιδωτά δάπεδα που μεταφέρθηκαν από τους Ιταλούς, κυρίως από κοσμικά και εκκλησιαστικά κτίρια της Κω, με σκοπό να διακοσμήσουν το Παλάτι.
Εκτός από τα εντυπωσιακά ψηφιδωτά, υπάρχουν επίσης κίονες και κιονόκρανα, έπιπλα μεσαιωνικά, καθρέπτες, πίνακες, κηροστάτες και άλλα αντικείμενα που συμπληρώνουν τον διάκοσμο του επιβλητικού οικοδομήματος. Στο υπόγειο υπάρχει πτέρυγα αφιερωμένη στην αρχαία Ρόδο, με ευρήματα από τις ανασκαφές που έγιναν στα μέσα του 20ου αιώνα στο Μανδράκι. Σε τμήμα του ισογείου του Παλατιού, σε διαδοχικές αίθουσες, στεγάζεται η μόνιμη έκθεση της 4ης Εφορείας βυζαντινών αρχαιοτήτων με τίτλο «Η Ρόδος από την παλαιοχριστιανική εποχή μέχρι την κατάληψή της από τους Τούρκους (1522)». Σ’ αυτήν περιλαμβάνονται ευρήματα των ανασκαφών που διεξήχθησαν στη Μεσαιωνική Πόλη (κεραμεικά, γλυπτά, αποτοιχισμένες τοιχογραφίες, φορητές εικόνες, έργα μικροτεχνίας κτλ.).
Κάτω από τα θεμέλια του Παλατιού του Μεγάλου Μάγιστρου οι αρχαιολόγοι τοποθετούν το ιερό του θεού Ηλιου, αρχαίου πολιούχου της Ρόδου. Πολλοί υποστηρίζουν μάλιστα πως εδώ -και όχι στην είσοδο του λιμανιού- στεκόταν ο Κολοσσός της Ρόδου. Η παράδοση λέει πως το άγαλμα φαινόταν από τη θάλασσα και πως όταν έπεσε, καταπλάκωσε κτίρια…
Πλατεία Ιπποκράτους
Μπαίνοντας στην Παλιά Πόλη από τη Θαλασσινή Πύλη, την εντυπωσιακότερη όλων, θα συναντήσετε την πλατεία Ιπποκράτους. Από το πρωί μέχρι το βράδυ είναι γεμάτη κόσμο, που είτε κάθεται στα τραπεζάκια των καφέ και των εστιατορίων, είτε φωτογραφίζεται στο μαρμάρινο σιντριβάνι, είτε περιμένει τα ραντεβού του στα σκαλάκια της Καστελανίας. Από την πλατεία Ιπποκράτους ξεκινάνε δύο από τους κεντρικότερους δρόμους της Παλιάς Πόλης: Η οδός Αριστοτέλους, που οδηγεί ανατολικά στην πλατεία Εβραίων Μαρτύρων, και η οδός Σωκράτους, ο πολυσύχναστος δρόμος της παλιάς αγοράς.
Πλατεία Εβραίων Μαρτύρων
Το πιο χαρακτηριστικό σημείο της πλατείας Εβραίων Μαρτύρων είναι το σιντριβάνι με τους ιππόκαμπους. Γύρω του ταβέρνες, καφέ και μικρά μαγαζιά με σουβενίρ, ενώ στο παρακείμενο παρκάκι στήνουν τα καβαλέτα τους πλανόδιοι ζωγράφοι που φιλοτεχνούν τα πορτρέτα των τουριστών.
Οδός Σωκράτους
Από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα αυτός είναι ο εμπορικός δρόμος της Παλιάς Πόλης, με δεκάδες καταστήματα που πουλούν σουβενίρ, ρούχα, κοσμήματα, δερμάτινα, ομπρέλες (παρότι δεν βρέχει συχνά, η Ρόδος φημίζεται για τις ομπρέλες της), κεραμικά, χαλιά κ.ο.κ. Στην κορυφή της οδού Σωκράτους δεσπόζει το Σουλεϊμανιέ τζαμί, που έκτισε ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν αμέσως μετά την κατάληψη της Ρόδου. Στο σημείο όπου η οδός Σωκράτους συναντιέται με την οδό Ορφέως βρίσκεται ο Πύργος του Ρολογιού, που δημιούργησε ο Φετχή πασάς το 1857. Ο παλιός μηχανισμός του ρολογιού θεωρείται ένα από τα επιτεύγματα της τεχνολογίας του 19ου αιώνα και εκτίθεται στο προαύλιο του μπαρ που στεγάζεται στο χώρο. Από την κορυφή του πύργου μπορείτε να θαυμάσετε τη θέα στην Παλιά Πόλη και να τραβήξετε πανοραμικές φωτογραφίες.
