Αρχαιολογικά ευρήματα

Στον Αμπελώνα (στα ΒΔ) εντοπίστηκε αρχαία πόλη που εγκαταλείφθηκε στο τέλος του 5ου αι.π.Χ. Πιθανολογείται ότι την περίοδο που η Δήλος διατηρούσε αποκλειστικά τον ιερό της χαρακτήρα, εδώ ήταν κτισμένη η αρχική πόλη της Δήλου και την κατοικούσαν όσοι δεν είχαν άμεση σχέση με τη λειτουργία του Ιερού του Απολλωνα. Στην περιοχή της Αγίας Τριάδας διασώζονται λείψανα της ελληνιστικής πόλης και το ιερό του Ηρακλή. Στα νότια του νησιού, σε ύψωμα, υπήρχε φάρος που θεωρείται ότι ήταν αντίγραφο του περίφημου φάρου της Αλεξάνδρειας. Στην ανατολική πλευρά, απέναντι από τη Δήλο, βρίσκονται τα αρχαία νεκροταφεία. Γύρω στο 426 π.Χ. οι Αθηναίοι έκαναν τη λεγόμενη «κάθαρση της Δήλου» ανοίγοντας όλους τους τάφους που υπήρχαν στο ιερό νησί και μεταφέροντας τα οστά και τα κτερίσματα στη Ρήνεια, όπου τα έθαψαν σε έναν κοινό λάκκο, τον «βόθρο της καθάρσεως». Τότε αποφάσισαν να μην γεννιέται ούτε να πεθαίνει κανείς στη Δήλο, αλλά οι επίτοκοι και οι βαριά άρρωστοι να μεταφέρονται στη Ρήνεια –γι’ αυτό δημιουργήθηκαν θεραπευτικά κέντρα και το νησί δεν έγινε μόνο μια απέραντη νεκρόπολη. Τον λάκκο ανέσκαψε μεταξύ 1898-1900 ο πρώτος έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, κ. Δημ. Σταυρόπουλος. Τα ευρήματα θα τα δείτε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μυκόνου. Στα δυτικά του νησιού υπήρχε η πόλη των Ρηναέων και σημαντικά ιερά.